Bệnh vàng da ở người lớn không chỉ đơn thuần là da có màu vàng mà nó còn có thể vàng kết mạc mắt và niêm mạc. Đây cũng được coi là dấu hiệu của bệnh lý nguy hiểm về gan mật, bệnh về máu hoặc các bệnh lý khác nên cần được chú ý theo dõi. Nên nếu thấy da có bị vàng hay có những thay đổi bất thường thì không nên chủ quan. Mà hãy đi khám sớm để biết được nguyên nhân của bệnh và được chẩn đoán, điều trị kịp thời.
Bệnh vàng da là gì?
Bệnh vàng da chính là tình trạng da và kết mạc của mắt có màu vàng do nồng độ bilirubin trong máu tăng cao bởi các nguyên nhân bệnh lý gây ra. Kết mạc mắt đầu tiên sẽ thường xuất hiện màu vàng và mức độ của vàng da được phụ thuộc vào nồng độ của bilirubin có trong máu.
Chính vì vậy, có thể nhận thấy rằng việc bị tăng nồng độ bilirubin là một trong những nguyên nhân chính gây nên bệnh vàng da xảy ra do rối loạn chuyển hóa trong cơ thể. Bilirubin được tạo ra từ các hồng cầu bị vỡ để thay thế cho những hồng cầu mới, khi lưu chuyển trong máu, qua gan và các tế bào gan, men gan đã làm biến đổi cấu trúc của bilirubin để tạo nên dạng hòa tan trong nước gọi là bilirubin liên hợp. Các tế bào gan phân phối bilirubin liên hợp vào các ống mật nhỏ khiến bilirubin trở thành một phần của dịch mật, mạng lưới ống dẫn mật lại hợp lại thành ống mật chủ để tới tá tràng. Cuối cùng, bilirubin sẽ có trong phân và làm cho phân có màu vàng nâu. Vì vậy bất cứ rối loạn nào làm bilirubin tích tụ trong máu thì đều có thể gây nên bệnh vàng da.
Nguyên nhân dẫn đến bệnh vàng da
Những nguyên nhân gây nên bệnh vàng da được chia ra làm 4 nhóm nguyên nhân chính gồm có:
Bệnh liên quan đến hồng cầu
Một số bệnh liên quan đến hồng cầu chính là nguyên nhân khiến cho sắc tố da thay đổi. Cụ thể là những căn bệnh này có thể khiến cho hồng cầu bị phá hủy nhanh chóng và đồng thời lượng bilirubin trong máu cũng tăng lên. Chỉ trong một thời gian ngắn, những tế bào gan không thể kịp thời chuyển hóa lượng bilirubin lớn bất thường này. Chính vì thế, dẫn đến tồn đọng bilirubin trong máu khiến da có màu vàng hơn bình thường.
Bệnh liên quan đến tế bào gan
Đây được coi là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến tình trạng vàng bị da. Một số bệnh về gan như viêm gan, xơ gan hay ung thư gan có thể làm tổn thương tế bào gan, tăng nguy cơ tồn đọng bilirubin trong máu, từ đó khiến da người bệnh bị vàng. Và kèm theo đó là một số triệu chứng khác như khó tiêu, mệt mỏi, đau bụng phải,…
Bệnh liên quan đến các ống mật chủ
Tình trạng sỏi mật, tắc ống mật chủ,… có thể khiến cho dịch tràn ra và thẩm thấu vào máu dẫn tới vàng da. Bên cạnh đó, những trường hợp viêm tụy cấp, viêm túi mật, ung thư đầu tụy, ung thư túi mật,… cũng là nguyên nhân khiến da người bệnh vàng bất thường.
Bệnh liên quan do thuốc
Một số loại thuốc có thể gây viêm đường dẫn mật hoặc gây tổn thương đến tế bào gan sẽ khiến ứ đọng bilirubin trong máu và gây vàng da.
Bệnh vàng da ở người lớn có nguy hiểm không?
Bệnh vàng da chỉ là triệu chứng cho tình trạng bệnh lý chung của mọi người, là vì chỉ đơn thuần dựa vào hiện tượng vàng da ở người trưởng thành thì không thể đánh giá tình trạng nguy hiểm hay diễn biến của bệnh được. Thực tế đó sau khi phát hiện vàng da người ta sẽ nghĩ đến các nhóm nguyên nhân gây bệnh và đánh giá được mức độ nguy hiểm tùy vào bệnh dựa theo như dưới đây:
Nhóm bệnh liên quan đến hồng cầu
Tình trạng hồng cầu bị tăng tốc độ phá hủy do bệnh lý khiến bilirubin được sản xuất quá mức so với bình thường và lưu hành trong máu, sẽ khiến các tế bào gan không kịp chuyển hóa lượng lớn bilirubin này, dẫn tới sự tồn đọng bilirubin trong máu gây vàng da.
Các dạng bệnh lý phá hủy hồng cầu gồm có: Bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh thalassemia, bệnh thiếu men glucose 6-phosphate dehydrogenase, hội chứng tăng ure máu tán huyết, sốt rét hoặc tụ máu ở mô.
Nhóm bệnh liên quan đến tế bào gan
Đây là nhóm bệnh lý chính gây nên vàng da ở người trưởng thành do tế bào gan bị ảnh hưởng và không thu nhận được bilirubin, bị đào thải và cuối cùng là ứ đọng trong máu. Ngoài ra, việc các tế bào gan bị hủy hoại hoặc giảm số lượng cùng có thể là nguyên nhân tại gan gây tăng nồng độ bilirubin trong máu. Nhóm bệnh liên quan đến tế bào gan bao gồm:
- Viêm gan cấp là quá trình viêm xảy ra tại gan do virus, vi khuẩn hoặc rượu, thuốc, bệnh tự miễn khiến cho tế bào gan bị hủy hoại;
- Xơ gan là quá trình mà các tổ chức của gan bị thay thế bằng mô sẹo ảnh hưởng đến chức năng gan một cách từ từ, khó phát hiện nhưng sẽ nặng lên khi chức năng gan tệ hơn. Những nguyên nhân chính gây xơ gan là viêm gan B mạn, viêm gan C mạn, tổn thương gan do rượu hoặc viêm gan tự miễn.
- Ung thư di căn vào gan cũng cần được nghĩ đến và xếp vào nhóm nguyên nhân tại gan.
- Một số hội chứng di truyền hiếm gặp sau sinh nhưng cũng có thể gây ra vàng da như hội chứng Crigler-Najjar, hội chứng Dubin-Johnson và Rotor.
Nhóm bệnh liên quan đến ống mật chủ
- Dịch mật chứa bilirubin sẽ được dẫn từ các ống dẫn mật nhỏ trong gan về ống mật chủ, nếu ống mật chủ hẹp hoặc bị nghẽn thì dịch mật sẽ tràn vào máu gây ra vàng da
- Sỏi mật là bệnh lý do mật ở dạng dịch tạo sỏi gây ra, thông thường sỏi sẽ hình thành ở túi mật không gây ảnh hưởng gì, tuy nhiên nếu sỏi mật thoát ra khỏi túi mật và kẹt ở ống mật chủ sẽ làm dịch mật không thể vào ruột và thẩm thấu vào máu gây ra vàng da
- Ung thư đầu tụy cũng có thể là nguyên nhân gây ra tắc dòng chảy của dịch mật;
- Viêm tụy cấp gây phù nề dẫn tới tắc dòng chảy của dịch mật cũng sẽ gây bệnh vàng da
- Bị hẹp đường dẫn mật do biến chứng tạo xơ của viêm gây hẹp tắc đường dẫn mật dẫn tới bị vàng da
- Ung thư túi mật phát triển gây tắc ống mật chủ
- Viêm đường mật do các bệnh lý xơ gan hay viêm đường mật xơ hóa và một số thuốc làm giảm dòng chảy của dịch mật, đào thải bilirubin gây nên vàng da.
Nhóm vàng da do thuốc
- Có 1 vài loại thuốc cũng có thể gây vàng da ứ mật hoặc vàng da do bị viêm gan
- Thuốc gây viêm đường dẫn mật cũng dẫn tới tắc mật và vàng da
- Thuốc là nguyên nhân gây trở ngại trong quá trình chuyển hóa trong tế bào gan và đường mật của quá trình tạo, bài tiết mật qua đường ruột. Chính vì vậy, nó cũng gây nên triệu chứng vàng da do các thành phần của mật có bilirubin bị ứ lại trong cơ thể.
Bệnh vàng da ở người lớn có nguy hiểm không?
Dấu hiệu nhận biết bệnh vàng da
Trong giai đoạn đầu, tình trạng vàng da sẽ chưa rõ ràng và rất khó để nhận biết bệnh. Nhưng càng về sau thì những biểu hiện của bệnh sẽ bắt đầu trở nên rõ ràng hơn. Một vài dấu hiệu nhận biết vàng da kể đến là vết thâm tím, lòng bàn tay hoặc bàn chân có màu vàng, bên cạnh đó niêm mạc mắt và lưỡi bệnh nhân cũng có thể chuyển màu vàng, nước tiểu đậm màu hơn và phân lại có biểu hiện nhạt màu hơn.
Ngoài những triệu chứng lâm sàng, các bác sĩ còn chỉ định cho bệnh thực hiện các phương pháp siêu âm, xét nghiệm, chụp CT, chụp Cộng hưởng từ,… và một số xét nghiệm cần thiết khác để có được những chẩn đoán về bệnh chính xác nhất để từ đó có thể lên phác đồ điều trị kịp thời.
Đối với những bệnh nhân bị vàng da thì chỉ số Bilirubin trong máu sẽ tăng cao bất thường. Bên cạnh đó, nếu nguyên nhân xuất phát từ các bệnh lý về gan mật thì chỉ số men gan cũng sẽ tăng cao hơn bình thường.
Cách phòng tránh tình trạng vàng da
Để phòng tránh tình trạng vàng da, bạn nên lưu ý những điều sau:
– Phòng ngừa viêm gan bằng cách tiêm phòng viêm gan.
– Cẩn trọng trong quá trình ăn uống. Ví dụ như lựa chọn thực phẩm sạch, thực hiện ăn chín uống sôi, không ăn chung đồ ăn với người khác,…
– Không nên tiếp xúc với dịch tiết cơ thể hay vết thương hở với người khác để tránh nguy cơ bị lây bệnh.
– Hạn chế uống bia rượu để tránh nguy cơ tổn thương gan.
– Không sử dụng thuốc khi chưa có chỉ dẫn của bác sĩ.
Khi nghi bị vàng da nên làm gì?
Khi bắt đầu phát hiện thấy có dấu hiệu bất thường nào của cơ thể thì việc đầu tiên là nên đi khám và theo dõi ở các cơ sở y tế. Nhưng do người Việt Nam bản chất là người da vàng nên nếu mức độ vàng da nhẹ cũng khá là khó khăn trong việc phát hiện được. Nhưng nếu đến các cơ sở y tế để khám thì sẽ được đánh giá và biết rõ tình trạng da hơn, làm các xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân.
Bước điều trị vàng da sẽ được tiến hành khi xác định được nguyên nhân và có phương pháp điều trị đặc hiệu, có thể chỉ đơn giản là điều trị nội khoa hay điều trị ngoại khoa như loại bỏ sỏi thì mới có thể giải quyết được căn nguyên gây vàng da.
Bị vàng mắt hay vàng da là triệu chứng quan trọng trong nhiều bệnh và liên quan đến nhiều các bệnh lý về hồng cầu, gan, mật hay 1 số tác hại của thuốc với nhiều mức độ. Bệnh có thể chuyển từ nhẹ qua đến nghiêm trọng và nếu được phát hiện sớm thông qua triệu chứng thì có thể được chữa khỏi hoàn toàn. Nên nếu phát hiện có những triệu chứng như vàng da, mạc mắt ánh vàng hay chỉ nước tiểu vàng sậm của bệnh thì nên đi khám ngay. Những thông tin về tình trạng da bị vàng và cách điều trị hiệu quả. Đây cũng lời khuyên cho bạn là không nên chủ quan mà cần đi khám ngay khi có biểu hiện bất thường để tránh những hậu quả nghiêm trọng. Mong rằng, bài viết trên sẽ giúp mọi người nhận được sự nguy hiểm của bệnh từ đó có cảnh giác phòng ngừa để hạn chế khả năng mắc bệnh.